22.08.2025 © Tüm Hakları Saklıdır 2025.

1.GİRİŞ

     Endüstriyel tesislerde petrol, gaz, çözücüler ve diğer yanıcı akışkanların taşınması ve depolanması, yüksek patlama riski taşır. Bu nedenle, proses ekipmanlarının tasarımında ve alan düzenlemelerinde Exproof (explosion-proof) güvenlik önlemleri kritik öneme sahiptir. Exproof sistemler, olası patlamaları önlemek, çalışanları korumak ve tesis hasarını minimize etmek amacıyla geliştirilmiştir.

2.EXPROOF KAVRAMI VE STANDARTLAR

     Exproof ekipmanlar, iç veya dış devrelerinde oluşabilecek kıvılcım ve yüksek sıcaklık kaynaklarını kontrol altına alacak şekilde tasarlanır. Uluslararası standartlar, ATEX (Avrupa), IECEx (Uluslararası) ve NFPA (ABD) gibi yönergelerle belirlenmiştir. Bu standartlar, ekipmanın hangi ortam sınıfında güvenli çalışabileceğini ve hangi sertifikalara sahip olması gerektiğini tanımlar.

3.YANICI VE PATLAYICI AKIŞKANLARIN RİSKLERİ

     Yanıcı akışkanlar, belirli konsantrasyonlarda hava ile karıştığında patlayıcı atmosfer oluşturabilir. Bu risk aşağıdaki maddeler için daha önemlidir;
     • Buharlaşma hızı yüksek sıvılar (benzin, alkol)
     • Basınçlı gazlar (propilen, hidrojen)
     • Solventler ve kimyasal ürünler
     Patlayıcı ortamın oluşumunu önlemek, sistem tasarımının temel hedefidir.

4.EXPROOF POMPA VE VANA SİSTEMLERİ

     Exproof pompa ve vanalar, patlayıcı ortamda çalışırken kıvılcım veya yüksek sıcaklık üretmeyecek şekilde tasarlanır:
     • Pompa Tipleri: Manyetik kavramalı, sealless (sızdırmaz) pompalar, mekanik contalı Exproof pompalar.
     • Vana Tipleri: Solenoid vanalar, manuel ve motorlu vanalar Exproof sertifikalıdır ve patlayıcı ortama uygun gövde malzemesine sahiptir.
     Bu ekipmanlar, doğru malzeme seçimi, uygun motor yalıtımı ve topraklama gibi önlemlerle güvenli çalışır.

5.ALAN SİSTEMLERİNDE EXPROOF ÖNLEMLER

     Exproof alan tasarımı, yalnızca ekipman seçiminden ibaret değildir, aynı zamanda aşağıdaki önlemleri de kapsar:
     • Zone (Bölge) Sınıflandırması: Tehlikeli alanların Zone 0, Zone 1, Zone 2 gibi sınıflandırılması
     • Patlamaya Dayanıklı Borulama ve Kanalizasyon: Statik elektrik birikimini önleme
     • Alev Bariyerleri ve Gaz Dedektörleri: Patlayıcı atmosfer oluşumunu erken tespit etme
     • Topraklama ve Ekipman Yalıtımı: Kıvılcım riskini minimize etme

6.SONUÇ

     Yanıcı ve patlayıcı akışkanlarla çalışan tesislerde Exproof pompa, vana ve sistem tasarımı kritik bir güvenlik unsurudur. Uygun standartlara ve tasarım ilkelerine uyulması, hem personel güvenliğini hem de tesis bütünlüğünü garanti altına alır. Endüstrideki modern Exproof uygulamalar, teknolojik gelişmelerle birlikte daha güvenli ve verimli sistemler sunmaktadır.

Resim1: Örnek Exproof Pompa ve Vana Seçimi Tablosu

Örnek Tasarım Exproof Alan Güvenliği Diyagramı

     • Zone 0: Sürekli patlayıcı atmosfer bulunan alan (örneğin: tank içi)
     • Zone 1: Normal çalışmada patlayıcı atmosferin oluşabileceği alan (örneğin: pompa çevresi)
     • Zone 2: Sadece arıza durumunda patlayıcı atmosfer oluşabilecek alan (örneğin: vana çevresi)



Resim2: Yanıcı ve Patlayıcı Akışkanlar ile Exproof Güvenlik Önlemli Pompa, Vana ve Alan Sistemleri

Orçun TUNÇ
Kimya Mühendisi & İşletmeci & İSG Uzmanı