01.03.2024 © Tüm Hakları Saklıdır 2024.

1.GİRİŞ

     Endüstriyel kimya tesislerinde pek çok uçucu sıvı hammaddeler ile çalışılmaktadır. Atmosfere kapalı sistem tanklar ile depolama, dolum ve boşaltım yapılmaktadır.

     Atmosferde bulunan ve oranı değişmeyen gazlar; 78% ile azot ilk sırada, 21% ile oksijen ikinci sırada bulunmaktadır. Geriye kalan 1%'lik kısımda ise asal yani serbest halde dolaşan gazlar (helyum, hidrojen, kripton, argon, neon, ksenon) vardır.

2.TANIM

     Endüstriyel tesislerde, özellikle çoğu kimya tesisi çok tehlikeli A sınıfında yer alan işletmelerdir. Tutuşmanın olabilmesi için ısı, oksijen ve yakıt bir arada hazır bulunmalıdır ve bu üçünden biri ortadan kalktığında reaksiyon sona erecektir. Yangın oluşabilmesi için bu üçünün aynı anda birlikte olması zorunludur ve buna "Yangın Üçgeni" denir. Ancak bazı ekzotermik kimyasal reaksiyonlarda sadece sıvıların birbirine karışması ve oksijen, yangının oluşması için yeterli olacaktır.

Resim1: Yangın Üçgeni

     Azot (nitrojen) gazı havadan ağır olduğu için çöken bir gazdır ve bulunduğu tankın içerisindeki sıvı kimyasalın üzerini kaplar ve yastıklama yaparak sıvının oksijen ile temasını keser ve bu da yangın ve reaksiyon riskini ortadan kaldırır.

3.ÖNEM & SONUÇ

     Azot yastıklama sistemleri, atmosfere açık tanklarda nefeslik ile rahatça tahliye edilebilirken, tehlikeli uçucu sıvılarda kullanılması gereken atmosfere kapalı tanklarda ise dozajlama ve deşarj otomasyon sistem ile kontrol edilmelidir. Aşağıdaki canlandırmada göreceğiniz gibi tanka ürün girişi olurken tankı pozitif basınca geçirmemek ve patlatmamak için içerideki gaz otomatik olarak tahliye edilirken, ürün boşaltımı ya da tüketimi sırasında ise tankı negatif basınca (vakum) geçirmemek için otomatik azot gazı dozajlama vanası açarak azot kaynağından tanka dozajlama yapılmaktadır.

Video1: Atmosfere kapalı tanklarda azot yastıklama sistemi

     Azot kaynağı olarak endüstriyel gaz üreticilerinden paletli gaz alınabilir ya da işletmesel ekonomi açısından bir azot jeneratörü yatırımı yapılarak, havada 78% oranda bulunan azot gazı, havadan sıyrılarak kendi tankında depolanıp bir kompresör ile belirlenen hat üzerinden tesise dağıtımı yapılabilir.

     Özet; Azot yastıklama sistemleri, proses ve ekipman güvenliği için çok önemlidir. Ancak tam otomasyon sistemlere hiç bir zaman tam anlamıyla güvenilmemeli, belirlenen periyotlarda çalışması ve bakımları kontrol edilmelidir.

Orçun TUNÇ
Kimya Mühendisi & İşletmeci & İSG Uzmanı